Zo hoort de menstruatiecyclus te zijn

Hoe hoort de menstruatiecyclus nou eigenlijk te zijn? Wat is precies een menstruatie en wat is een normale cyclus van een vrouw? En waarom begint de cyclus maandelijks opnieuw? Als je bewust bent van je lichaam en hoe het werkt, kun je beter met je lichaam en je gezondheid omgaan als vrouw. En dan zul je merken dat je hormonen niet tegen je werken, maar juist voor je werken. In dit artikel vertel ik je alles wat jij moet weten over de menstruatiecyclus en hoe een normale cyclus verloopt. 

Het begin van de menstruatiecyclus

Het begint allemaal bij je hypothalamus (een onderdeel van je hersenen), je hypofyse (klier in je hoofd, onder je hersenen) voorkwab en je eierstokken. Die regelen het vrouwelijke voortplantingssysteem. Via het hormoon GnRH gemaakt in de hypothalamus, komen de hormonen LH (luteïniserend hormoon) en FSH (follikelstimulerend hormoon) uit de hypofyse vrij. Dit zijn twee belangrijke hormonen die alles met de menstruatiecyclus te maken hebben. LH en FSH zorgen er namelijk voor dat je ovulatie op gang komt en stimuleren de afgifte van het hormoon oestrogeen (door FSH) en progesteron (door LH) in je eierstokken (ovaria).

Oestrogenen worden vaak de vrouwelijke sekshormonen genoemd. Mannen hebben net zo goed oestrogeen als vrouwen, maar in veel mindere mate. Voor progesteron geldt hetzelfde. Andersom geldt dat testosteron vaak het mannelijk sekshormoon wordt genoemd, maar ook vrouwen hebben testosteron. Ook weer in mindere mate dan de man.

De timing van de normale cyclus

De timing van een gezonde cyclus is afhankelijk van 3 belangrijke fasen in je eierstokken. Als eerste je folliculaire fase. Dit is de 1e dag van je menstruatie en eindigt net voor je ovulatie, totaal van ongeveer twee weken. In deze fase groeit uit een groep van rustende follikels (eiblaasje met een eicel) uiteindelijk één tot twee uitverkoren follikels uit tot een rijpe eicel. Dit is de eicel die door gaat naar de volgende ronde: de ovulatie of eisprong. Dit duurt maar 1 dag. De rijpe eicel komt vrij. Na deze fase komt de luteale fase die meestal rond de 14 dagen duurt.

De faseduur in de menstruatiecyclus

De timing van een gezonde en normale cyclus is de 3 fasen bij elkaar opgeteld:

• folliculaire fase; kan tussen de 7 en 21 dagen duren
• ovulate; duurt 1 dag
• luteale fase; duurt tussen 10 en 16 dagen

Bij een volwassene duurt de gehele gezonde cyclus ergens tussen de 21 en 35 dagen. Het gemiddelde is 28 dagen, maar dit is lang niet altijd zo.

Bij een tiener duurt de cyclus langer omdat zij een folliculaire fase kan hebben van 32 dagen. De luteale fase blijft wel tussen de 10 en 16 dagen. In totaal kan een tiener dus een cyclus hebben tussen de 21 en 45 dagen.

De lengte van jouw eigen cyclus bepalen

Om de lengte van je cyclus vast te stellen, tel je de eerste dag van je menstruatie als dag 1 van je cyclus. Tel wel je eerste hevigste bloeding als dag 1, niet het licht bloedverlies (spotting) ervoor. De dag(en) van licht bloedverlies die voor de zware bloeding van je menstruatie komt, is niet een onderdeel van deze cyclus, maar zijn de laatste dagen van je vorige cyclus.

Tip: houd je cyclus bij in een app, je agenda of met de Daysy fertiliteitstracker. Het is altijd makkelijk om terug te kijken hoe je cyclus eerder verlopen is, bijvoorbeeld met gezondheidsklachten. Je cyclus kan je namelijk veel vertellen over je algemene gezondheid.

De verschillende fases in een normale cyclus

De folliculaire fase in de menstruatiecyclus

Dit is de 1e fase van de menstruatiecyclus. Deze fase varieert het meest in lengte die kan duren tussen de 7 en 21 dagen. Meestal is dit 10 tot 14 dagen.

Om te beginnen start een gezonde cyclus met gezonde follikels. Een follikel is een zakje (eiblaasje) dat 1 eicel bevat en die de eicel van ondersteuning en voeding voorziet.

Vanaf je geboorte bevatten je eierstokken (ovaria) een aantal onrijpe, primordiale (niet-groeiende) follikels. Deze worden voor je geboorte al aangelegd in je eierstokken. Het aantal ligt dan al vast en daar moet je het de rest van je leven mee doen. Naarmate je ouder wordt neemt dit aantal af. De kwaliteit van jouw eicellen wordt bepaalt door de voeding die je moeder eet.

In de primordiale follikels zitten onrijpe primaire eicellen (oöcyten). Een groepje follikels begint aan de folliculogenese en volgt een groeipatroon waarbij de follikel afsterft of uitgroeit tot de Graafse follikel voor ovulatie.

Het hormoon FSH

Van de 1e tot de 10e dag van elke cyclus stimuleert het hormoon FSH oestrogeen, wat zorgt voor de rijping van een groepje rustende primordiale follikels, verspreid over twee eierstokken. De follikels beginnen heel snel te rijpen. Er is één follikel die uiteindelijk door gaat breken, de dominante follikel. De selectie van de dominante follikel is op dag 7 voltooid. Soms rijpt er meer dan één, wat een twee- of meerling wordt.

Deze follikel groeit en rijpt door en gaat nu onder invloed van FSH flinke hoeveelheden oestradiol (een vorm van oestrogeen) aanmaken.

FSH is het follikelstimulerend hormoon uit je hypofyse dat je follikels tot groei stimuleert en aanzet tot ovulatie.

Als je jong bent, heb je minder FSH waardoor je folliculaire fase de neiging heeft om langer te duren. Als je ouder bent (in de 40), heb je meer FSH waardoor je folliculaire fase de neiging heeft om korter te duren.

Proces van rijping 

De folliculogenese is het proces van rijping van de follikel in de eierstok tijdens je folliculaire fase en duurt wel ongeveer een jaar! De totale levensduur van elke follikel is dus langer dan maar de twee of drie weken van je folliculaire fase.

In de laatste 100 dagen ondergaan de follikels een aantal kritische veranderingen, waaronder groei, om zich klaar te maken voor een eventuele ovulatie of eisprong. Ze zijn hiervoor afhankelijk van de hormonen die door je lichaam geproduceerd zijn en je voeding. Als je follikels ergens tijdens dit groeiproces niet gezond waren, bijvoorbeeld door stress, kan dat zich uiten in menstruatieproblemen maanden later. Dit is waarom menstruatiegezondheid een lange termijn traject is.

Afbeelding:

1. Menstruatie
2. Rijpende follikel
3. Rijpe follikel
4. Ovulatie of eisprong
5. Geel lichaam of corpus luteum
6. Degeneratie van het corpus luteum

De ovulatie fase in de menstruatiecyclus

Als de dominante follikel zover uitgegroeid is, komt onder invloed van het hormoon LH (luteïniserend hormoon) ook de progesteronproductie in de follikel op gang. Door deze hormonen en nog wat hormoonachtige stoffen (prostaglandinen), wordt de follikelwand verteerd en komt de rijpe eicel vrij. Het vrijkomen van de eicel is je ovulatie of eisprong in de normale cyclus. De hele gebeurtenis van de eisprong in de menstruatiecyclus duurt maar een paar minuten. Wanneer de eicel uit je eierstok springt, kun je een milde pijn ervaren aan beide zijden van je lage bekken.

Na je ovulatie zijn er 2 mogelijkheden: óf je wordt zwanger óf je krijgt je menstruatie ongeveer twee weken later.

Nadat je eitje is vrijgekomen, gaat het door naar één van je eileiders waar het bevrucht kan worden als er een zaadcel aanwezig is. De achtergebleven follikels die niet zijn uitverkoren, worden terug geabsorbeerd door je eierstokken.

Je ovulatie is een belangrijk moment in de menstruatiecyclus. Ook als je niet zwanger wilt worden. Waarom? Omdat je ovulatie zorgt voor de aanmaak van progesteron, hét hormoon waar je hele cyclus om draait in de menstruatiecyclus. 

De luteale fase in de cyclus

Na de ovulatie blijft in de eierstok een vers litteken achter. In het begin is dit littekentje rood, maar al snel wordt op deze plaats een geel gekleurde stof gevormd die luteïne heet. Daar is de naam corpus luteum (gele lichaam) en de luteale fase van afgeleid. Het corpus luteum of gele lichaam is het omhulsel van de eicel dat na de eisprong achterblijft in de eierstok gedurende de cyclus. Het is een tijdelijke endocriene structuur die zorgt voor de aanmaak van progesteron. Het groeit erg snel, van bijna niks tot een vol doorbloed structuur van ongeveer 4 cm, in minder dan één dag. 

Je gele lichaam is het laatste stadium van de hele lange weg die je follikels afgelegd hebben. De gezondheid van je gele lichaam is afhankelijk van alles wat je follikels tijdens die laatste 100 dagen heeft beïnvloed. Het kan bijvoorbeeld beïnvloed zijn door een ontsteking, door een schildklierafwijking of door een probleem met je insuline. Maar ook door een tekort aan nutriënten zoals magnesium, B-vitaminen, vitamine D, jodium, zink en selenium.

Maar waarom is dat gele lichaam dan zo belangrijk in de menstruatiecyclus?

Juist, voor voldoende aanmaak van je progesteron, hét hormoon voor een gezonde menstruatiecyclus en om te voorkomen dat je last krijgt van PMS.

Begrijp je nu waarom een gezonde cyclus met een algemene gezondheid en voeding zo belangrijk is?

Levensduur van je corpus luteum

Als je zwanger wordt, zal je corpus luteum nog drie maanden overleven en progesteron produceren totdat je placenta dit overneemt.

Als je niet zwanger wordt, dan heeft je corpus luteum nog maar een korte levensduur. Het overleeft 10 tot 16 dagen, wat we de luteale fase noemen. Daarom is je luteale fase ook nooit, tenzij je zwanger bent, langer dan 16 dagen.

De menstruatie fase in de cyclus

Aan het einde van je luteale fase krimpt je gele lichaam en je progesteron daalt. Het opgebouwde baarmoederslijmvlies breekt af en wordt afgestoten. Gevolg: je menstruatie. En je hele cyclus herhaalt zich weer opnieuw.

In dit artikel hoop ik dat je een goed beeld hebt gekregen hoe de menstruatiecyclus gezond kan verlopen, echter ervaren veel vrouwen klachten gedurende de cyclus. Heb jij klachten? Ontdek eens of het PMS is.